Καλώς ορίσατε

 

Με μοναδικό γνώμονα την αγάπη μου για τα Σφακιά, και θέλοντας να γνωρίσουν οι νεότεροι, στοιχεία από την παράδοση και την ιστορία του τόπου των προγόνων μας, δημιούργησα τα

"ΣΦΑΚΙΑ - Η ΡΙΖΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ"

Ως ελάχιστη προσφορά σ' αυτούς που με την θυσία τους ή με το πνεύμα τους έκαναν τα Σφακιά να βρίσκονται στα υψηλότερα βάθρα της ελευθερίας και της παράδοσης.

 

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Ν. ΒΟΥΡΒΑXΗΣ

Πριν την έναρξη της Επανάστασης πολλοί κληρικοί και λαϊκοί είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία, αυτό βοήθησε στην εξάπλωση της επανάστασης σε όλη την Κρήτη.

Σημαντικότεροι Κήρυκες της Φιλικής Εταιρείας είναι ο λόγιος Εμμανουήλ Βερνάρδος, και ο Βαρνάβας Πάγκαλος.

Γνωστοί Φιλικοί ήσαν ο Έμπορος Λαδάς, ο μητροπολίτης Γεράσιμος Πάρδαλης, ο επίσκοπος Πέτρας Αρτέμιος, ο Κληρικός-αγωνιστής-ιστορικός Καλλίνικος Κριτωβουλίδης, οι Σφακιανοί πλοιοκτήτες Παναγιώτης Ψαρουδάκης, Ανδρέας Φασουλής και οι Δαιμονάκηδες (φυγάδες του 1770 στην Μολδοβλαχία), ο καπετάνιος Αναγνώστης Μανουσογιαννάκης, ο κρυπτοχριστιανός Χουσεϊν Κουρμούλης, ο επίσκοπος Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκης, ο ηγούμενος Μονής Πρέβελης Μελχισεδέκ Τσουδερός κ.α.

Ο Υψηλάντης κατά την έναρξη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία είχε μαζί του 150 Κρήτες οι περισσότεροι από αυτούς δεν θα γυρίσουν ποτέ στο νησί. Εκεί άφησαν την ζωή τους τα δύο από τα τρία αδέλφια Βούρβαχη που συμμετείχαν στις μάχες ο Τζοάνος και ο Βαρδής.

Η μονή Πρέβελη τελούσε υπό την προστασία των Σφακιανών και ιδιαίτερα των Καλλικρατιανών, σε ανταπόδοση η μονή έστελνε στον Καλλικράτη λάδι ελιές σαπούνι κλπ. επιπλέον βοηθούσε τους χαίνιδες.

Ο ηγούμενος της μονής  Μελχισεδέκ Τσουδερός από μητέρα Σφακιανός(η μητέρα του ήταν κόρη του Γεωργακομάρκου ή Δαίμονος) πρότεινε  στους Σφακιανούς να διαπραγματευτούν την ουδετερότητα των φοβερών Αμπαδιωτών Τουρκοκρητών, Μουσουλμάνων της περιοχής Αμαρίου, οι ρίζες τους ήταν άσχετες  των Οθωμανών.

Οι Σφακιανοί έστειλαν ως διαπραγματευτές τους Αναγνώστη Μανουσέλη και από το Ασφένδου Σήφη Δασκαλάκη χωρίς όμως να πετύχουν τίποτα.

Οι Αμπαδιώτες ενημέρωσαν τον πασά ο οποίος απαίτησε την παράδοση των όπλων από τους Σφακιανούς.

Μια ομάδα από 200 Αμπαδιώτες έφθασε μέχρι το Φραγκοκάστελλο και φοβέριζε τους Σφακιανούς.

Δέκα  Σφακιανοί προσήλθαν φανερά για συνομιλίες εκεί οι Αμπαδιώτες τους απαίτησαν τα όπλα αλλά δεν είχαν καταλάβει ότι ήταν κυκλωμένοι από άλλους χριστιανούς. Χωρίς να γίνει μάχη οπισθοχώρησαν οι Αμπαδιώτες στην αναδίπλωση τους κατέστρεψαν το μοναστήρι του Πρέβελη, ενώ μια ομάδα τους  είχε ανέβει στο μητάτο της μονής στα Τσιλίβδικα και είχε σκοτώσει τρεις μοναχούς – βοσκούς και τον Τσουπάκη Μιχάλη άνδρα γενναίο και τίμιο, ο ηγούμενος της Μονής ήρωας Μελχισεδέκ (Τσουδερός) μόλις κατάφερε να δραπετεύσει και να μεταβεί στον Καλλικράτη.

Οι Καλλικρατιανοί συνεπλάκησαν μαζί τους με αποτέλεσμα να υπάρξουν δύο νεκροί Αμπαδιώτες και ένας τραυματισμένος, ενώ από τους  Έλληνες υπήρξε ένας νεκρός και τρεις τραυματίες.

Ακολούθως ο Πασάς έστειλε τρεις υψηλόβαθμους αξιωματικούς με εντολή να μην φύγουν από τα Σφακιά αν δεν τους παραδοθούν τα όπλα, ταυτόχρονα ανάγκασε  το μητροπολίτη Γεράσιμο να γράψει στους Σφακιανούς  παραινέσεις να παραδώσουν τα όπλα.

Η απάντηση των Σφακιανών ήταν:

<< Σεβασμιώτατε την ευχήν σας θέλομεν και τας ευλογίας σου αποδεχόμεθα,

αλλά τους αφορισμούς και τας κατάρας σου στέλνομεν οπίσω

δια να τας μεταχειρισθής εις όσους πρέπει……>>.

Οι Σφακιανοί έχοντας κατά νου την τραυματική εμπειρία του 1770 κινήθηκαν προσεκτικά, ήθελαν να ξεσηκωθεί όλο το νησί ταυτόχρονα για να έχει επιτυχία  η επανάσταση.

Οι δημογέροντες και οι καπετάνιοι των Σφακιών κάνουν μια σύναξη την Μεγάλη Πέμπτη 7 Απριλίου 1821 στα Γλυκά Νερά Σφακίων να συζητήσουν για τον σηκωμό. Η απόφαση της μυστικής σύναξης, ήταν ναι στο νέο σηκωμό αλλά για να υπάρξουν ελπίδες λευτεριάς, θα πρέπει να συμμετέχει όλο το νησί.

Με προφυλάξεις ειδοποιούν όλες τις κεφαλές του νησιού, που έχουν ελληνική συνείδηση, να παρευρεθούν στις 15 Απριλίου στο Λουτρό Σφακίων, εκεί πια οριστικοποιήθηκε να κηρυχτεί η επανάσταση, με συμμετοχή όλου του νησιού.

Σύμφωνα με τα έθιμα των Σφακιών την απόφαση των καπετάνιων πρέπει να την επικυρώση ο λαός, έτσι οι καπετάνιοι συγκαλούν λαική συνέλευση για τις 29 Μαΐου, στη Παναγιά τη Θυμιανή, όπου ο λαός των Σφακιών επικυρώνει την έναρξη του νέου ξεσηκωμού, και εκλέγονται οι αρχηγοί.

Η πρώτη νικηφόρα μάχη δόθηκε στο Λούλο Κεραμειών στις 14 Ιουνίου. Στις 15 Ιουνίου στο ηρωϊκό χωριό Λάκκοι κατατροπώνεται ο στρατός πέντε χιλιάδων Τούρκων, ταυτόχρονα στο Αμάρι Ρεθύμνου νικήθηκαν οι φοβεροί Αμπαδιώτες Τουρκοκρήτες.

Στις 19 Αυγούστου οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να πατήσουν το Θέρισο αποτυγχάνουν και χάνουν διακόσιους άνδρες, οι Κρήτες ανάμεσα στους νεκρούς τους θρηνούν το Στέφανο Χάλη ένα από τα τρία ηρωικά αδέλφια. Οι Σφακιανοί λόγω της εμπειρίας τους στα όπλα προσφέρουν καπετάνιους και σε άλλες επαρχίες όπως το Γεώργιο Δεληγιαννάκη στην επαρχία Αμαρίου στο Ρέθυμνο, τους Αναγνώστη και Πέτρο Μανουσέλη, τον Πωλογιώργη, τον Θεώδορο Χούρδο στο Μυλοπόταμο, τον Βουζομάρκο και τον Κουσκουμπέ στις ανατολικές επαρχίες, τον Παναγιωτάκη στη Ρίζα Κυδωνίας, τον Γεώργιο Τσελεπή - Βλάχο στην Κίσσαμο και το Σέλινο κ.α.

Ο πεντακοσίαρχος Ρούσος Βουρδουμπάς πρώτος μεταξύ ίσων σε πολλές μάχες θα έχει την γενική αρχηγία. Άλλοι καπετάνιοι ήσαν ο Β. Κουρμούλης στη Μεσσαρά, ο Μελιδόνης στο Μυλοπόταμο ο Σήφακας στον Αποκόρωνα οι Ι . και Β. Χάληδες στην Κυδωνία, ο Γεώργιος Τσουδερός στον Άγιο Βασίλειο.

Τα θύματα των βιαιοπραγιών των Τούρκων είναι ο άμαχος πληθυσμός, σφαγιάσθηκαν 400 χριστιανοί στα Χανιά, 800 στο Ηράκλειο, 2.500 στον Αποκόρωνα. Δυστυχώς η διχόνοια μεταξύ των καπετάνιων για την αρχηγία τους αναγκάζει να ζητήσουν αρχηγό από την Ελληνική κυβέρνηση, δηλαδή από τον Δ. Υψηλάντη, ο οποίος και αποστέλλει τον Μιχαήλ Κομνηνό Αφεντούλη.

Κατά τον ένα χρόνο αρχηγίας του ο Αφεντούλης δεν πέτυχε σημαντικές νίκες αλλά όμως η επανάσταση εδραιώθηκε σε όλο το νησί. Στις 28 Μαΐου 1822 αποβιβάζεται ο Αιγύπτιος Χασάν Πασάς στην Σούδα, την βοήθεια του οποίου ζήτησε ο σουλτάνος. Λίγες μέρες αργότερα οι Τούρκοι αναθάρεψαν και καταστρέφουν το χωριό των ηρώων τα Ανώγεια, σε αντίποινα οι Ανωγειανοί καπετάνιοι με τη συνδρομή και του καπετάνιου  Δεληγιαννάκη παρασύρουν στον Κρουσώνα 350 Τουρκαλβανούς και τους σφαγιάζουν. Άξιο λόγου είναι ότι οι Ανωγειανοί που δεν είχαν όπλα και ήσαν πολλοί αυτοί κρατούσαν ραβδιά με τα οποία πολέμαγαν.

Βλέποντας ο Αιγύπτιος Χασάν ότι δεν μπορεί να καταστείλει την επανάσταση μεταχειρίζεται ηπιότερους τρόπους, προτρέπει με έγγραφο μέσω του επισκόπου που αποφυλάκισε, τους επαναστάτες να καταθέσουν τα όπλα και η απάντηση του Καπετάνιου Χάλη ήταν:

«Ηπορήσαμεν, όταν είδομεν να μας προτρέπητε να υποταχθώμεν και δευτέραν φοράν ….. Ημείς εκάμαμεν σταθεράν απόφασιν, η με αυτά να αποθάνωμεν όλοι ομού ή να απαλλαχθώμεν τοιαύτης φρικτής τυραννίας. Όθεν και παρακαλούμεν του λοιπού να μη μας γράψητε περί τούτον ούτε την ευχήν σας ζητούμεν, ούτε την κατάραν σας φοβούμεθα».

Τον Αύγουστο του 1822 ο Χασάν πατά τους Λάκκους και το Θέρισο με τίμημα 600 νεκρούς στρατιώτες του που τον θορυβεί ιδιαίτερα, 30 και 31 Αυγούστου δέχεται επίθεση από τους Ανωγειανούς και Μυλοποταμίτες στο Μυλοπόταμο παθαίνοντας μεγάλη φθορά.

Νοέμβριο του 1822 ο Χασάν εισβάλλει στο δεύτερο φυσικό οχυρό της Κρήτης το οροπέδιο Λασιθίου, καίοντας και ερημώνοντας τα χωριά του. Δυστυχώς το Φεβρουάριο του 1823 έγινε ένα από τα φοβερότερα εγκλήματα του αγώνα, σ’ ένα σπήλαιο στη Μίλατο Λασιθίου, είχαν κρυφθεί 2000 άμαχοι με λίγους οπλοφόρους για 15 ημέρες οι Αιγύπτιοι δεν μπορούσαν να το πατήσουν.

Ο Σφακιανός Ρούσος Βουρδουμπάς, προσπάθησε να τους σώσει κτυπώντας τους Τουρκοαιγυπτίους στα νότα τους, όμως η δύναμη των εχθρών είναι μεγάλη, και δεν καταφέρνει να σπάσει τον κλοιό, έτσι λόγω της δίψας αναγκάσθηκαν να παραδοθούν. Οι Τούρκοι τους περισσότερους τους έριξαν στον γκρεμό και τους υπόλοιπους τους πούλησαν για δούλους.

Στις 21 Μαΐου 1823 ο Εμ. Τομπάζης αναλαμβάνει την διοίκηση της Κρήτης, καταλαμβάνοντας αμέσως τα φρούρια της Κισσάμου και της Κανδάνου αφού συνθηκολόγησαν οι έγκλειστοι Τούρκοι. Ταυτόχρονα οι Τουρκοαιγύπτιοι ανασυντάσσονται, φέρνουν νέο αρχιστράτηγο το Χουσεϊν γαμπρό του Μεχμέτ Αλί της Αιγύπτου με τρεις χιλιάδες άνδρες και άφθονα πολεμοφόδια. Οι μάχες συνεχίζονται, τον Ιανουάριο του 1824 μετά από τρεις μήνες πολιορκία το σπήλαιο του Μελιδονιού Μυλοποτάμου όπου είχαν καταφύγει 30 επαναστάτες και 370 γυναικόπαιδα, πυρπολείται με τρύπα στην οροφή, πνίγοντάς τους όλους στους καπνούς.

Οι άμαχοι αναγκάζονται να φύγουν από την Κρήτη, ο Ελληνικός στόλος παραλαμβάνει μόνο από το λιμανάκι του Λουτρού Σφακίων δέκα χιλιάδες ψυχές και τις φυγαδεύει για να γλιτώσουν. Απέλπιδες προσπάθειες για ενίσχυση του αγώνα από την υπόλοιπη Ελλάδα πέφτουν στο κενό λόγω του εμφυλίου που μαινόταν.

Στις δώδεκα Απριλίου 1824 ο Τομπάζης αφήνει την Κρήτη, οι αγωνιστές τον ακολουθούν και φεύγουν για την Πελοπόννησο. Η επανάσταση βάλτωσε και μετατράπηκε σε κλεφτοπόλεμο από τους «Καλησπέρηδες», αντάρτες που χτυπούσαν ξαφνικά και εξαφανίζονταν. Το Μάιο του 1824 η Κρήτη ελέγχεται από τους Τουρκοαιγυπτίους.

Στα μέσα του 1825, τετρακόσιοι από τους Κρήτες που αγωνίζονται στην Πελοπόννησο επιστρέφουν και καταλαμβάνουν τα Φρούρια της Γραμβούσας

gramvousa.jpg

ΦΡΟΥΡΙΟ ΓΡΑΜΒΟΥΣΑΣ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

και του Κισσάμου δημιουργώντας πάλι ελεύθερους πυρήνες στην Κρήτη.

Το 1827 σώμα χιλίων προσφύγων Κρητών αγωνιστών μεταφέρθηκε από τον Μιαούλη στο νησί και η επανάσταση γενικεύεται πάλι με επιτυχίες. Την ίδια χρονιά σκοτώνεται στο Καματερό Αττικής ο Συνταγματάρχης του Γαλλικού στρατού Διονύσιος Βούρβαχης, από τη γενιά των εκπατρισθέντων Κρητών του 1770.

Το 1828 ο γενναίος Ηπειρώτης Χατζημιχάλης Νταλιάνης με σώμα 600 πεζών και 100 ιππέων φθάνει στην Κρήτη για να ενισχύσει τον αγώνα. Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης δεν άκουσε τους έμπειρους Σφακιανούς να αγωνισθεί στα ορεινά αλλά κλείσθηκε 18 Μαΐου 1828 στο φρούριο του Φραγγοκάστελου όπου έγινε μια από τις φονικότερες μάχες του αγώνα. Οι Τούρκοι τον πολιόρκησαν, ο ίδιος σκοτώθηκε μαζί με τετρακόσιους αγωνιστές, οι εχθροί είχαν διπλάσιες απώλειες, οι λίγοι αγωνιστές που έμειναν αναγκάσθηκαν να συνθηκολογήσουν.

Οι Σφακιανοί που παρακολουθούσαν το Μουσταφά κατά την επιστροφή του μέσω των Σφακίων προς τα Χανιά, τον χτύπησαν και έχασε πάνω από χίλιους άνδρες. Η καταστροφή του θα ήταν ολοκληρωτική αν δεν τρέπονταν σε φυγή αφήνοντας όπλα και εφόδια, οι πεινασμένοι αγωνιστές βλέποντας τα στράφηκαν στην λαφυραγωγία. Αρχές του 1829 όλη η Κρήτη εκτός των τριών μεγάλων Φρουρίων Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου, είναι ελεύθερη. Τι τραγική μοίρα όμως μετά από δέκα χρόνια αγώνα και αμέτρητες θυσίες το Πρωτόκολλο της 22 Ιανουαρίου 1830 άφησε την Κρήτη εκτός των ορίων του Ελληνικού Κράτους.

Το Κρητικό συμβούλιο εκδίδει προκήρυξη: «Προς τους Έλληνας» . «Η Κρήτη ήτο και είναι μέρος αδιάσπαστο της Ελλάδος αυτή ως συναγωνισθείσα και συναγωνιζομένη με τα λοιπά επαναστατημένα μέρη από την αρχήν, ώστε δεν μπορεί να εννοήσει πως εις διαφόρους πράξεις πληρεξουσίων των σεβαστών τούτων μοναρχών η Κρήτη παρεσιωπήθη διόλου,……. Ημείς δεν ευρίσκομεν αλλού την σωτηρίαν μας παρά εις τα όπλα μας και εις αυτόν τον έντιμον θάνατον…….»

Τον Ιούνιο του 1830 τα πλοία των Χριστιανικών Μ. Δυνάμεων επέβαλαν την ειρήνη στο νησί υπέρ των Τουρκοαιγυπτίων.

Είσοδος Μελών

Ποιός είναι online?

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 181 επισκέπτες και κανένα μέλος

Αναζήτηση